نشست‌های ماهانه-پایگاه تحلیلی بنیاد باران: نودوششمین نشست تخصصی بنیاد باران با موضوع «تحزب، انتخابات و توسعه با تاکید بر اخلاق، عقلانیت و قانون» و با سخنرانی آذر منصوری، عضو شورای مرکزی حزب اتحاد ملت در محل مرکز همایش‌های بین‌المللی رایزن برگزار شد.

متن کامل سخنان آذر منصوری، سخنران بخش نخست این نشست، به شرح زیر است:

موضوعی که قرار است راجع به آن صحبت کنم، موضوع اخلاق است. در یک فرصت محدود، تعیین یک چهارچوب و الگو که بتوان بحث را به‌درستی شکافت و ابعاد آن را مورد بررسی همه‌جانبه قرار داد، لذا پیشاپیش عذر‌خواهی می‌کنم اگر این‌که بحثی که خدمت بزرگواران ارائه می‌شود، چهارچوب لازم و مشخص را ندارد.

اثر‌گذاری احزاب و میزان این اثر‌گذاری در انتخابات و فرآیند توسعه همه‌جانبه در کشورهای مختلف، تابعی است از میزان حضور و نقش‌آفرینی آن‌ها در سپهر سیاسی کشور. در جوامعی که احزاب نقش اصلی را به‌عنوان بازیگران اصلی در چرخش قدرت ایفا می‌کنند، این اثرگذاری و اثربخشی قابل مقایسه با جوامعی نیست که غالب احزاب این جوامع در بزنگاه‌های انتخابات چراغی را روشن می‌کنند، حرکت‌هایی را دارند و در ایامی‌ دیگر حتی کورسویی هم از آن‌ها دیده نمی‌شود. بنابراین جایگاه احزاب و اثربخشی احزاب به‌تناسب این‌که جوامع از چه مختصات رشد‌یافتگی و تأمین الزامات دموکراتیک برخوردار باشند، به‌طور قطع متفاوت است .از طرف دیگر جایگاه احزاب تابعی هست از نوع نگاه ساختار قدرت نسبت به احزاب، پیشینه تاریخی فرهنگی که سازنده باورها و تلقی عمومی جامعه نسبت به احزاب هست. همه این مولفه‌ها در نوع حضور احزاب و میزان حضور آن‌ها در جوامع مختلف و بازیگری آن‌ها در عرصه‌های مختلف اثرگذار است. ما سی‌وشش سال پیش انقلابی را پشت سر گذاشتیم که در این انقلاب سه شعار مشخص مورد وفاق همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی بود: استقلال، آزادی و جمهوری اسلامی. پس از انقلاب اسلامی، مبنایی که موجب شکل‌گیری احزاب شد قاعدتاً بر اساس یک نگاه ایدئولوژیک و بر اساس ارزش‌هایی بود که قاعدتاً انتظار می‌رفت در یک نظام مردم‌سالار مبتنی بر دین و یا به تعبیر آقای خاتمی نظام مردم‌سالار سازگار با دین شکل بگیرند. خیلی از احزاب را هم که امروز نگاه می‌کنیم در مرام‌نامه آن‌ها این ارزش‌ها و بخصوص ارزش‌های اخلاقی مدنظر قرار گرفته‌­است. با توجه به نگاهی که مکتب ما به ساختار قدرت دارد نگاهی که بنیان‌گذاران این مکتب نسبت به ساختار قدرت دارند، طبیعتا حفظ مکارم اخلاقی و حضور در احزاب به‌عنوان جریانی که می‌خواهد در ترویج و جریان‌سازی امربه‌معروف و نهی از منکر در جامعه اثرگذار باشد به‌نوعی تعریف می‌شود. اما نکته‌ای که من فکر می‌کنم باید به‌طور جدی به آن پرداخت و به آن پاسخ بدهیم این است که سی‌وشش سال از این انقلاب اسلامی و نظامی که مبتنی بر مردم‌سالاری سازگار با دین هست گذشته و ما همچنان نگران رنگ باختن اخلاق هستیم در جامعه و به‌طور مشخص در بزنگاه‌های انتخابات این نگرانی رنگ و بوی بیشتری به خود می‌گیرد. اما به‌طور مشخص در چنین شرایطی انتظاری که از احزاب می‌رود این است که در کنار مرام‌نامه­ای که تعریف کردند، یک رویکرد مشخص برای اداره کشور هم تعریف کنند. کارکردی که ما از احزاب انتظار داریم مبتنی بر همین تلقی و انتظار هست، انتظار محتملی که از احزاب وجود دارد این هست که با تکیه بر اخلاق بتوانند دیدگاه‌های انتزاعی در جامعه را کاهش دهند، زمینه اجماع‌سازی و انسجام اجتماعی را در کشور را فراهم کنند و جامعه را بتوانند به‌درستی آسیب‌شناسی کنند و یک نقش جدی که بیشتر به‌نظر می‌رسد احزاب ما روی آن متمرکز شدند این هست که بتوانند در نهادهای منتخب دموکراتیک حضور پیدا کنند و ساختار قدرت را در کشور اصلاح کنند. از طرف دیگر یکی از نقش‌هایی که برای احزاب تعریف می‌شود این هست که بتوانند مسیر توسعه همه‌جانبه را در کشور به‌نوعی هموار و فراهم کنند. بعد از سی­وشش ‌سال سوالی که من سعی می‌کنم به آن پاسخ بدهم این هست که این جایگاه اخلاق در سیاست ما کجا هست و ما چه مسیری را طی کردیم و امروز به کجا رسیدیم و قاعدتا چه باید بکنیم؟ من ناچارم برای ‌این‌که بحث را طرح کنم به برخی از چالش‌ها و مشکلاتی که امروز جامعه ما با آن دست‌به‌گریبان هست اشاره می­کنم. چالش‌هایی که ما در زمینه‌های فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی داریم و قاعدتا تا این چالش‌ها و مشکلات و شکاف‌ها را به‌درستی نشناسیم، نمی‌توانیم به سؤالات پاسخ دهیم. ما در حوزه اقتصاد علی‌رغم این‌که دولت آقای روحانی از زمان حضورش توانسته است بخش‌هایی از مشکلات اقتصادی را مرتفع کند اما همچنان این دولت با حجم انبوهی از مشکلات مواجه است، مشکل اصلی در بحث رکود است و عدم به جریان انداختن نقدینگی که به نظر می‌رسد مانع به چرخش افتادن چرخ تولید و رونق کسب‌وکار در کشور شده است. امیدواریم با اجرای برجام بخشی از این مشکلات حل بشود. قاعدتا یکی از انتظاراتی که وجود دارد و مشکلاتی که وجود دارد نرخ بالای بیکاری هست که به نظر می‌رسد تا زمانی که دولت نتواند مشکلات رکود را حل کند در به چرخش افتادن بازار و محیط کسب‌وکار، این چالش همچنان پیش روی دولت وجود دارد. ما همچنان تولیداتمان تا رسیدن به یک مرز رقابت‌پذیری حتی در سطح منطقه با مشکل مواجه است و فاصله داریم. با یک فساد سازمان‌یافته و سیستماتیک در کشور مواجه هستیم که از صدر تا ذیل. دولت آقای روحانی تا بخشی توانسته‌است آن را شناسایی کند اما به اذعان و کارشناسان اقتصادی وقتی گفته می‌شود فساد سیستماتیک، مقابله با این فساد و برطرف کردن این فساد ابعاد و زوایایی دارد که به این آسانی به نظر می‌رسد که دولت نتواند از پس آن‌ها برآید، مشکل دیگری که داریم بحث نفت است که من وارد آن نمی‌شوم اما امیدوارم که کاهش قیمت نفت بتواند فرصتی را برای تولید سرمایه ملی در کشور فراهم بکند. در حوزه اجتماعی آقای دکتر جلایی پور قاعدتا بیشتر به آن خواهند پرداخت. ما چالش‌هایی از قبیل آشفتگی و تعارض‌های اجتماعی در کشور با آن مواجه هستیم، از فقدان انسجام اجتماعی همچنان رنج می‌بریم با رشد فزاینده آسیب‌های اجتماعی مواجه هستیم .آسیب‌های اجتماعی در همه جوامع وجود دارد ،هیچ جامعه‌ای نمی‌تواند ادعا کند که در کشور و یا در جامعه من ،ما آسیب‌های اجتماعی نداریم اما نگرانی از آنجایی هست که روند این آسیب‌ها یک روند فزاینده و روبه افزایش هست. در زمینه فرهنگ هم با چالش‌های متعددی مواجه هستیم که قاعدتا مهاجرت نخبگان که من تیتروار به آن‌ها اشاره می‌کنم، تضعیف باورهای عقلانی و دموکراتیک دینی در برابر برداشت‌های جزم‌گرایانه و سنتی از دین؛ که این امر خود، منجر به پدید آمدن تعارض‌ها می‌شود، تشدید بحران‌های اخلاقی در زمینه محیط زیست در سه حوزه آب‌وهوا و زمین با چالش مواجه هستیم. اما در زمینه سیاست چالش‌هایی که با آن مواجه هستیم به‌ویژه در بخش احزاب غلبه رویکردهای سلبی بر رویکردهای ایجابی هست. نمونه‌های مشخص آن را من اشاره نمی‌کنم دوستان همه اذعان دارند. گفتمان حزبی ما همچنان از سیاست‌زدگی رنج می‌برد. در سیاست داخلی نهاد دولت-ملت به نظر می‌رسد که در مقایسه با زمان دولت اصلاحات، بسیار تضعیف شده‌ است و همچنان وضعیت سیاسی کشور از محدودیت رنج می‌برد. مطالباتی که در جامعه وجود دارد تناسبی با توانایی‌های دولت ندارد. فصل سوم قانون اساسی به‌خصوص در زمینه انتخابات آزاد، که نمونه آن‌ را در یکی دو روز گذشته شاهد بودیم. فعالیت‌های سیاسی و رسانه‌های آزاد همچنان بخش‌هایی از آن معطل ماندند و به‌نظر می‌رسد با موانع بسیار جدی مواجه است و بر بخش‌های اصلی قدرت در کشور مردم هیچ نظارت و حاکمیتی ندارند و همین بخش‌ها به‌شدت در مقابل روندهای دموکراتیک و مشارکت مردم اثر می‌گذارد. همچنان شاهد تشدید بی‌اعتمادی در ارکان جامعه و حاکمیت هستیم، در حوزه سیاست خارجی هم قاعدتا با توجه به گشایشی که انجام شده‌ در جامعه بین‌المللی، ولی نکته‌ای که باید به آن پرداخته شود این است که منطقه از خطر داعشی رنج می‌برد. علی‌القاعده ما برای رفع این چالش‌ها و طرح جدی‌تر صورت ‌مساله نیاز به وقت بیشتری داریم، اما سوالی که من در ابتدا هم خدمت دوستان مطرح کردم این است که در جامعه‌ای که قرار بوده است رعایت اخلاق و اصول اخلاقی و کرامت انسانی منشا رفتار حاکمان و مراجع در کشور باشد، چنین باید باشد؟ این جامعه، جامعه‌ای نیست که ما به عنوان یک جامعه اخلاقی از آن نام ببریم.

به عنوان جمع‌بندی این‌که: آنچه موجب شده‌‌است در کشورهای توسعه‌یافته، معیار حق و باطل چهارچوب مشخص و روشنی پیدا کند، روشن شدن چهارچوب و ضوابطی هست که در این ضوابط حقوق شهروندی جایگاه خودش را دارد، قانون تعریف و جایگاه خودش را دارد. جوامعی که توانسته‌اند در راستای تحقق حکمرانی و حکمروایی خوب و تأمین الزامات حکمرانی و حکمروایی خوب موفق باشند، قاعدتا با توجه به مقایسه‌هایی که صورت می‌گیرد در بحث رعایت حقوق مردم ،تامین مشارکت مردم، اثربخشی حضور و نقش مردم، موفق‌تر بوده‌اند. این به‌نظر می‌رسد که البته بحث خیلی مفصل‌تر است، اما من فکر می‌کنم مشکل و دلیل اصلی که باعث شده‌است ما در طول این نزدیک به چهار دهه همچنان با چالش‌هایی در حوزه‌های مختلف مواجه باشیم عدم توجه به این الزامات بوده که به هر ترتیب در راهکارها ان‌شاءالله به آن بیشتر خواهیم رسید.