اخبار باران-پایگاه تحلیلی بنیاد باران: کمیسیون زنان بنیاد باران، در دومین نشست ماهانه‌اش به موضوع «راه‌ها و موانع افزایش و ارتقای مشارکت سیاسی زنان» پرداخت. در این نشست زهرا شجاعی و اشرف بروجردی، سخنرانی کردند و نظرات خود را درباره مشکلات فکری و فرهنگی پیش‌روی مشارکت سیاسی زنان مطرح کردند.

بنا بر این گزارش در ابتدا اشرف بروجردی، به ذکر تعاریف خود از مفاهیم مشارکت و مشارکت سیاسی پرداخت و گفت: شرکت در تصمیم‌سازی‌های سیاسی و فعالیت‌های ارادی داوطلبانه از مهم‌ترین شاخصه‌های مشارکت سیاسی است.

وی در ادامه به مشارکت سیاسی زنان در تاریخ بعد از انقلاب اشاره کرده و افزود: وقتی جمهوری اسلامی شکل گرفت، حکومت با شریعت تلفیق شد و دو زیرساخت فکری، منشاء تصمیمات در نظر گرفته شد؛ یکی تسری عدالت در سطح جامعه و دیگری باتوجه به شکل‌گیری حکومت و فقه سیاسی، اصل سپردن امانات به اهل‌اش بود.

بروجردی تاثیرات این دو اصل را در حوزه زنان جدی دانست و اظهار داشت: ما بعد از انقلاب، دو نگاه متفاوت به فعالیت و مشارکت سیاسی زنان داشتیم. یک نگاه معتقد بود که زنان باید در قدرت و مراکز تصمیم‌گیری باشند تا عدالت محقق شود و یک نگاه هم در مقابل این تفکر بود که می‌گفت نباید زنان در حوزه‌های عمومی و سیاسی شرکت کنند.

این عضو کمیسیون زنان بنیاد باران در ادامه به مستندات هر گروه، جداگانه پرداخت و گفت:‌ هر دو گروه مستندات قرآنی، روایی و حدیثی مختلفی دارند. گروه نخست مستند قرآنی‌شان آیه ۷۱ سوره توبه است: وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْض: مردان و زنان مؤمن اولیاء یکدیگرند…

بروجردی، مستند روایی این گروه را نیز ذکر کرد و اضافه کرد: امام صادق (ع)‌ می‌فرمایند: المَرأهُ الصالِحَهُ خَیرٌ مِن ألْفِ رَجُلٍ غَیرِ صالِـحٍ : یک زن شایسته بهتر از هزار مرد ناشایست است .هم‌چنین می‌توان به بیانات بنیانگذار انقلاب در این خصوص اشاره کرد که کم نیست. ایشان بارها تاکید کردند که زن و مرد باید در ساختن جامعه در کنار هم باشند تا شاهد پیشرفت کشور باشیم. یک نمونه مشخص از این نوع اظهارات و نظرات امام (ره)‌ در صحیفه نور، جلد ۵، صفحه ۱۵۳ آمده است.

وی سپس به مستندات گروه مقابل اشاره داشت و گفت: مستند قرآنی این گروه که مخالف حضور زنان در عرصه سیاسی و اجتماعی کشور هستند، آیه ۳۴ سوره نساء است؛ لرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی‏ بَعْضٍ:‌ مردان، سرپرست و نگهبان زنانند، بخاطر برتری‌هایی که خداوند برای بعضی دیگر قرار داده است. همچنین به آیه ۲۲۸ سوره بقره استناد می‌کنند که وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَهٌ وَاللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٌ: و مردان بر آنان برتری دارند، و خداوند توانا و حکیم است.

این عضو بنیاد باران، در ادامه مستند روایی این گروه را گفت و افزود: این‌ها به روایت معروفی استناد می‌کنند که در صحیح بخاری، جلد سوم آمده است، لن یفلحَ قوم یدَبّرُ أَمْرَهُم امرأه: قومی که امورشان را به عهده زنان واگذارند هرگز رستگار نمی شوند. اما توجه داشته باشید که این راوی این حدیث یک نفر بیشتر نیست به نام «ابوبکره» هرکس دیگری نیز این حدیث را نقل کرده است، نهایتا به «ابوبکره» می‌رسد.

بروجردی در بخش دیگری از صحبت‌هایش به مشکلات راهبری مشارکت سیاسی زنان اشاره داشت و تصریح کرد: نزدیک به ۳۷ سال از انقلاب می‌گذرد ما هنوز استراتژی مشخصی راجع به زنان نداشتیم. یک روز بحث خانواده جدی شده است و روز دیگر بحث مشارکت‌های اجتماعی زنان مهم شده است. از این رو زنان هم نمی‌دانند چه رفتاری باید داشته باشند تا بتوانند سهم خود را در جامعه ایفا کنند. چون اگر ما بخواهیم مشارکت فعالی داشته باشیم، باید دیدگاه کسانی‌که در راس قدرت هستند را بشناسیم تا بتوانیم برنامه خود را متناسب با آن دیدگاه‌ها تنظیم کنیم.

وی افزود: در نوبت بعد، دیدگاه‌های خود ما نیز باید روشن باشد که قدرت را به چه منظور می‌خواهیم و آن را برای رسیدن به چه اهدافی دنبال می‌کنیم؟‌

بروجردی در این بخش به سومین نکته اشاره کرده و گفت:‌ بعد از آنکه مشخص شد به چه منظور دنبال قدرت هستیم، باید مشخص کنیم وقتی به قدرت رسیدیم، دنبال دغدغه زنان هستیم یا خود را مسئول در برابر همه تصمیمات می‌دانیم؟ یعنی وظیفه خود را منحصر به مسائل زنان می‌دانیم یا خیر؟

این عضو کمیسیون زنان بنیاد باران، چهارمین بحث خود را به تحزب اختصاص داد و اظهار داشت:‌ تحزب شاخصه کسی است که می‌خواهد فعالیت سیاسی داشته باشد. یکی از بهترین راه‌ها برای مشارکت سیاسی زنان، حضور در احزاب است. ما آنجا می‌توانیم باورهای صادقانه خود را مطرح کنیم و نیز در معادلات سیاسی وارد شویم.

بروجردی افزود: ناگفته نماند خیلی از مشکلاتی که بر سر راه مشارکت سیاسی زنان وجود دارد، محدود به ایران نیست و در سایر نقاط جهان نیز عمومیت دارد. براساس اطلاعات ارائه‌شده از سوی سازمان ملل سرانه مشارکت سیاسی زنان در عرصه قانون‌گذاری در سطح جهانی ۱۳/۱ درصد بوده که در سال ۲۰۱۵ به ۲۲ درصد رسیده است.

وی در ادامه سخنان‌اش به ذکر موانع مشارکت سیاسی زنان پرداخت و تاکید کرد: از موانع مختلفی می‌توان یاد کرد، اما ما اینجا به مهم‌ترین‌شان اشاره می‌کنیم. یکی از آن‌ها این است که معلوم نیست خانواده ارجح است یا اجتماع؟ زنان خیلی مواقع وارد فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی می‌شوند، هزینه هم می‌دهند و سپس باید جواب خانواده و اطرافیان خود را نیز بدهند.

این عضو بنیاد باران ادامه داد: عدم برخورداری مالی و اقتصادی، یکی دیگر از موانع جدی مشارکت سیاسی زنان در ایران است. هم‌چنین باید به نادیده گرفتن زنان در احزاب اشاره کرد. البته این مشکلات تا حدی برطرف شده‌اند، بطوریکه خانم مولاوردی گفتند احزاب زنانه شکل گرفته است و طبق آمار ایشان، دبیر کل ۱۷ حزب، در حال حاضر از خانم‌ها هستند.

بروجردی نبود فرصت‌های مناسب برای تصدی مسئولیت‌ها را یکی دیگر از موانع مشارکت سیاسی زنان تلقی کرد و گفت: در این زمینه خاطره‌ای جالب در ذهن دارم. یادم هست پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ با جمعی از خانم‌ها رفتیم پیش آقای کروبی. از ایشان پرسیدیم اگر شما رییس‌جمهور شوید، سهم ما زنان در کابینه شما چقدر است؟ ایشان شوخ‌طبعانه پاسخ دادند:‌ از اینجا تا سر خیابان، صفی از یقه‌سفیدها هستند، که نمی‌گذارند نوبت شما خانم‌ها شود.

وی در بخش پایانی صحبت‌هایش به ذکر آمار زنان مشغول در رده‌های مدیریتی در دولت اصلاحات اشاره داشت و افزود: نهایتا در آن دوره ۵۰۶۰ مدیر زن در دولت حضور داشتند، در حالیکه این تعداد برای آقایان ۶۷۹۸۳ نفر است. این آمار گرچه قدیمی است، اما مشت نمونه خروار است.

بنابر این گزارش، در ادامه زهرا شجاعی، سخنان خود را آغاز کرد و ابتدا درباره ضرورت چارچوب‌های نظری این بحث گفت و افزود:‌ ما باید ابتدا مشخص کنیم که تاثیرگذاری در قدرت، وسیله است یا هدف.

وی افزود: ما وارد قدرت می‌شویم و به مبارزه سیاسی تن می‌دهیم تا بتوانیم شکل مطلوب‌‌تری برای فعالیت و زندگی نیمی از جامعه ایجاد کنیم. در همین چهارچوب، مشارکت سیاسی زنان، حق است یا تکلیف؟ این دومین سوالی است که باید تکلیف‌اش روشن شود.

رئیس اسبق مرکز امور زنان گفت: سومین سوالی که پاسخ‌اش ما را در روشن شدن چارچوب بحث، کمک می‌کند، سطح مشارکت سیاسی است. مشارکت سیاسی زنان در سطح توده یا نخبگان؟ اَشکال آن‌ها نیز متفاوت است. در سطح نخبگان، سه نوع مشارکت مطرح است: نخست، در حد مدیریت، چه در قوای مجریه و قضاییه و چه حضور در مجلس قانون‌گزاری. دیگر، حضور زنان در احزاب است، البته نه به‌عنوان یک عضو عادی حزب، بلکه به عنوان افراد تاثیرگذار در حزب، اعم از دبیرکل و معانت‌ها و …و نهایتا رهبران فکری جامعه زنان مورد نظر است که معمولا از جامعه دانشگاهیان، حوزویان، ارباب جراید و… هستند.

شجاعی سپس به سطح توده‌ای مشارکت سیاسی زنان را اشاره داشت و افزود: در این سطح هم رای دادن زنان، مشارکت در تظاهرات‌ها، حمایت از یک سیاستمدار و… مطرح است.

رییس مجمع زنان اصلاح‌طلب، ادامه صحبت‌های خود را با ذکر چند سوال پی گرفت و گفت:‌ ما مشارکت سیاسی زنان را پایین فرض کرده‌ایم؛ اما مشخص نکرده‌ایم که نسبت به کدام الگو به این نتیجه رسیدیم؟‌ آیا الگوی خاصی را مدنظر داریم یا خودمان می‌خواهیم الگویی ارائه دهیم؟ آیا اساسا در این حوزه‌ها، نظریه‌ای داریم؟ بعد از این سوال، باید بدانیم ما که می‌گوییم مشارکت سیاسی زنان باید افزایش پیدا کند، منظورمان کدام سطح است؟ می‌خواهیم مشارکت سیاسی توده را افزایش دهیم یا الیت این بخش از جامعه را؟

وی تصریح کرد: من فکر می‌کنم یکی از دلایلی که ما در این حوزه به نتیجه مطلوب نمی‌رسیم این است که یک برنامه منسجم، هدفمند، جامع، واقع‌گرا و بومی نداریم. برنامه‌ای که به اختصار می‌توان نام آن را «مهجوب» گذاشت، به ما کمک می‌کند تا پاسخ سوالات مطرح شده را بدانیم و بهتر بتوانیم در جهت تحقق اهداف‌مان حرکت کنیم.

معاون رییس جمهور دوره اصلاحات در بخش دیگری از صحبت‌هایش به موانع مشارکت سیاسی زنان پرداخت و گفت: موانع ریشه در عوامل درونی و بیرونی دارند. عوامل درونی مربوط به خود زنان است، مثل فقدان اعتماد به نفس و عوامل بیرونی، متاثر از مشکلات محیطی و پیرامونی است.

شجاعی ادامه داد: موانع را به گونه دیگری نیز می‌توان طبقه‌بندی کرد، موانع بیولوژیک و یا موانع فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی، قانونی و فردی و…

رئیس کتابخانه ملی در میان عوامل مختلف، به موانع فرهنگی تاکید کرد و گفت:‌ نوع نگرش ما باید اصلاح شود که البته این مخصوص به ایران هم نیست. حتی در جوامع به‌ظاهر پیشرفته هم مثلا وقتی پسر به دنیا می‌آید، بیشتر خوشحال می‌شوند تا وقتی که دختر به دنیا می‌آید. این نابرابری همه جا ظهور و بروز دارد. در ضرب‌المثل‌ها گرفته تا فیلم‌ها و اسباب‌بازی‌ها و…

شجاعی از نبود استراتژی مشخص در حوزه زنان گفت و تصریح کرد:‌ هنوز هم معلوم نیست تحصیلات زنان، ارزشمند است یا خیر؟‌ برخی هنوز در مقدس‌ترین تریبون‌ها، افزایش تحصیلات زنان را مذموم می‌دانند. باید پیش از هرچیز یک اجماع نسبی بوجود آوریم تا بدانیم مثلا در برنامه توسعه‌مان چه تصمیماتی در این حوزه باید اتخاذ کنیم.

این عضو کمیسیون زنان بنیاد باران در ادامه به راهکارهای افزایش مشارکت سیاسی زنان پرداخت و افزود: اولین قدم در این راه، برای بخش توده زنان، بالا بردن سطح آگاهی زنان است. باید سطح سواد زنان ارتقا یابد، سواد رسانه‌ای، دیجیتالی و… دیگر اقدام موثر در این خصوص، رشد و تقویت جامعه‌پذیری زنان است و نیز تقویت اعتماد به نفس و خودباوری.

شجاعی تامین امنیت حقوقی و قضایی را یکی دیگر از عوامل موثر در افزایش مشارکت سیاسی زنان دانست و گفت:‌ نخبگان نیز باید با اتخاذ تصمیمات مختلف فعال‌تر شوند. البته این بخش از جامعه، نیرویش، بالقوه است و باید بالفعل شود.

وی افزود: مشارکت سیاسی زنان نخبه، از طریق توان‌افزایی، حمایت‌های سیاسی توسط احزاب و گروه‌های حاکمیت و حمایت‌های اقتصادی، گسترده‌تر می‌شود.

رییس مجمع زنان اصلاح‌طلب ادامه داد: به موازات این فعالیت‌ها باید راهکارهای فرهنگی را نیز درنظر داشت تا باورهای غلط در جامعه نسبت به زنان اصلاح شود. با برگزاری همایش‌ها و سمینارهای هدفمند، حرکات نمادین و…

رئیس اسبق مرکز امور زنان در ادامه با ذکر خاطراتی از دوران مسئولیت‌اش در دوره اصلاحات، گفت: من این تجربه را داشتم که در کارهای مرکز، وزیرانی که دختر داشتند، بیشتر با ما همکاری می‌کردند. یا همین الان هم می‌دانم نوه‌های مراجع خیلی تاثیرگذار هستند.

شجاعی افزود: ما در زمان خود سعی کردیم ارتباط خود را با گروه‌های مختلف حفظ کنیم. هرکسی هم مخالف نظر ما بود، باز سعی در جلب افکارش داشتیم، نه اینکه دیگر کاری به او نداشته باشیم. مثلا بولتنی داشتیم که این بولتن برای همه مراجع، وزرا و مسئولان ارسال می‌شد و چنان مهم شده بود که وقتی در ارسال برخی شماره‌های بولتن تاخیر بوجود می‌آمد، از ما پیگیری می‌کردند. خانم مولاوردی هم از همکاران ما در تهیه آن بولتن بودند.

وی خاطرنشان کرد:‌ در آن زمان، در هر استانی، ۱۹ کارگروه بود که اکثر تصمیمات مهم هر استان آنجا اتخاذ می‌شد. ما بر اساس سهمیه‌بندی‌ای که داشتیم، مقرر شد حداقل یک زن در این کارگروه‌ها حضور داشته باشد. به این ترتیب نزدیک به ۵۰۰ زن در مراکز تصمیم‌گیری حضور پیدا کردند.

شجاعی با اشاره به نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در تربیت نیروهای فعال اجتماعی گفت: تشکل‌های مدنی زنان در دوران اصلاحات ۹ برابر شدند. در این دوره با گسترش سازمان‌های مردم‌نهاد نیروهای خیلی خوبی تربیت شدند که خیلی از آن‌ها هم‌اکنون جزء فعالان و مدیران کشور هستند.

این عضو کمیسیون زنان بنیاد باران تاکید کرد:‌ بحث زنان صرفا یک مساله جنسیتی یا صنفی نیست، نیمی از جمعیت کشور هستند که می‌توانند تاثیر بسزایی در اعتلا و پیشرفت کشور داشته باشند.

وی در پایان گفت: ما مانع حقوقی جدی‌ای در راه مشارکت سیاسی زنان نداریم. فقط می‌ماند همان کلمه «رجال» آمده در قانون که آن هم امیدواریم با تفسیر جدید شورای نگهبان، «رجال» از مردان به شخصیت‌های سیاسی، تعمیم یابد.