گروه محیط زیست-پایگاه تحلیلی بنیاد باران: رشد بی‌رویه و ناموزون صنعت و کشاورزی صنعتی همراه با گسترش تولید کالا‌ها و مصرف بی‌رویه‌تر آن در جهان به شدت ادامه دارد. این روند همراه با رقابت‌های سرسام‌آور و بیمارگونه کشور‌های صنعتی، سرمایه‌ها و قدرت‌های کوچک و بزرگ اقتصادی است. آن‌ها برای کسب سود بیشتر و تسلط هرچه بیشتر بر بازارهای جهان و غارت هر چه بیشتر منابع تجدیدناپذیر انرژی و موادخام، برای سود بیشتر خود، گوی سبقت از هم می‌ربایند. این روند معیوب گذشته ازایجاد و گسترش بحران‌های اقتصادی-اجتماعی، بی‌عدالتی، نابرابری و فقرعمومی، موجب افزایش بسیار زیاد گازهای گلخانه‌ای در جو زمین و آلوده‌سازی فوق‌العاده فاجعه‌بار محیط زیست است، که در ‌‌نهایت برهم زننده تعادل اقلیمی و اکوسیستم کره زمین شده است. این آلوده‌سازی کمتر از یک جنگ تمام‌عیار اعلام نشده علیه موجودیت و حیات کره زمین و فرهنگ و تمدن بشری نیست. آلوده‌سازان بزرگ محیط زیست عمدتا کشور‌های بزرگ صنعتی و سرمایه داری هستند. همانطور که حفظ صلح مقدم بر آزادی و یا عدالت است، برنامه حفظ محیط زیست هم که نوعی صلح اکولوژیک با طبیعت و محیط زیست پیرامون است، مقدم بر هر گونه برنامه ریزی اقتصادی-تولیدی لازم است به حساب آمده و تبلیغ و ترویج شود. بهتر است درمقابل جنگی که انسان‌ها ازسر سودجویی بویژه در سیستم سرمایه‌داری پیشرفته کنونی علیه منابع طبیعی کمیاب و تجدیدناپذیر تشکیل‌دهنده محیط زیست با بهره‌برداری بیش از حد و آلوده کردن منابع طبیعی، آغاز کرده‌اند، ایستاد. بیایید در حفظ محیط زیست بکوشیم و از تخریب و آلوده کردن عوامل مهم تشکیل دهنده آن آب، هوا، خاک جلوگیری کنیم. حفاظت و نگهداری از آن را به طور وسیع و گسترده تبلیغ و ترویج و حمایت کنیم. در برنامه‌ریزی‌های سیاسی اقتصادی اجتماعی دراولویت اول و در راس همه برنامه‌ها قرار گیرد باید برای هرنوع فعالیت اقتصادی، ارزیابی و برآورد اثرات زیست‌محیطی مربوط به آن انجام شود و در ‌‌نهایت به آن مجوز داده شود البته این نظارت نه‌تنها توسط سازمان‌های ذی‌ربط که به نظارت نهادهای مردمی هم نیاز دارد.

محیط زیست به همه محیط‌هایی گفته می‌شود که در آن‌ها زندگی جریان دارد. مجموعه‌ای از عوامل فیزیکی خارجی و موجودات زنده که با هم در کنش متقابل هستند محیط زیست را تشکیل می‌دهند. حفاظت از محیط زیست در قرن بیست‌ویکم به عنوان یکی از هدف‌های توسعه هزاره و یکی از پایه‌های توسعهٔ پایدار شناخته می‌شود. علم محیط زیست ترکیبی از دانش‌های متفاوت است از مجموعه عوامل زیستی و غیر زیستی (فیزیکی، شیمیایی) که بر زندگی یک فرد یا گونه تأثیر می‌گذارند و از آن تأثیر می‌بینند. امروزه این تعریف غالباً به انسان و فعایت‌های او مرتبط می‌شود و می‌توان محیط زیست را مجموعه‌ای از عوامل طبیعی کرهٔ زمین، همچون هوا، آب، خاک، گیاهان و غیره، که انسان را احاطه می‌کنند خلاصه کرد. تفاوت محیط زیست با طبیعت در این است که تعریف طبیعت شامل مجموعه عوامل طبیعی، زیستی و غیر زیستی می‌شود که منحصراً در نظر گرفته ‌شوند، در حالی که محیط زیست با توجه به ‌کنش‌های متقابل میان انسان و طبیعت و از دیدگاه وی توصیف شده‌است. مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهندهٔ محیط زیست که تحت تأثیر فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی انسان قرار دارند، آب، هوا و خاک است.

مصرف بیش از حد آب و از بین رفتن منابع آب، و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی. گرم شدن زمین نیز در از بین رفتن منابع آب به خصوص در مناطقی چون آسیای مرکزی، آفریقای شمالی و دیگر نقاط جهان است. کیفیت آب‌ نیز بحران دیگری است که برخی کشور‌ها در پیش رو دارند. میزان آلودگی برخی آب‌ها و روند افزایش آن در بسیاری از نقاط کرهٔ زمین بسیار نگران‌کننده است. آب‌های سفره‌های زیرزمینی و رود‌ها و دریاچه‌ها منابع مهم تأمین آب شیرین هستند که مستقیماً در معرض آلودگی فیزیکی (آلودگی گرمایی، رادیواکتیو) و آلودگی شیمیایی (ورود موادشییایی حاصل ازفعالیت کارخانه‌های صنعتی، کود و ضد آفت‌ها و سموم شیمیایی مصرف شده در کشاورزی، فاضلاب‌های شهری) توسط فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی انسان قرار دارند. این موارد موجب از بین رفتن منابع آب، و آلودگی آب‌های سطحی و زیرزمینی است. مصرف مواد شیمیایی ضدآفت و کود‌ها در کشاورزی از علل مهم آلودگی آب‌های زیرزمینی یا سطحی است که مستقیماً موجب مرگ بسیاری از گونه‌ها می‌شود. آلودگی توسط فلزات سنگین چون جیوه، آرسنیک، سرب و روی نیز که حاصل از فعالیت کارخانه‌هاست طی زنجیره‌های غذایی انباشته می‌شود و جان بسیاری از جانوران و نیز انسان را تهدید می‌کند. آلودگی آب‌ها همچنین موجب بارش‌های اسیدی می‌گردد که برای محیط زیست سمی می‌باشند. آلودگی توسط هیدروکربن‌ها (همچون نفت)، پلی‌کلروبی‌فنیل‌ها (که سمی و سرطان‌زا هستند) و سایر مواد شیمیایی چون انواع دارو‌ها، مواد شوینده… نیز مثال‌های دیگری از آلودگی شیمیایی آب‌ها هستند. با روند کنونی افزایش جمعیت جهان تأمین آب شیرین برای بسیاری از شهر‌ها و کشور‌ها به یک بحران جدی تبدیل شده است. آلودگی دریا‌ها نیز علاوه بر دخالت مستقیم انسان، تحت تأثیر آلودگی آب‌های شیرین و چرخهٔ آب می‌باشد.

آلودگی هوا در اثر ورود مستقیم یا غیرمستقیم هر عنصری که احتمال ایجاد اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان و محیط زیست را داشته باشد، توسط انسان‌ها ایجاد می‌شود. انواع آلودگی‌های هوا عبارت‌اند از: گازهای شیمیایی سمی که غالباً حاصل واکنش‌های سوختن هستند: اوزون، که وجودش در لایه‌های پایینی هواکره تأثیرات خطرناکی بر سلامتی جانداران دارد. گازهای حاصل از سوختن چون دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، مونوکسید کربن، سولفید هیدروژن و بعضی گازهای گلخانه‌ای چون دی‌اکسید کربن، متان و فلوئوروکربن‌ها، گرد و غبار و ذرات معلق در هوا، فلزات سنگین همچون آرسنیک، سرب، روی، مس، کروم، جیوه و کادمیوم که اکثر این آلودگی‌ها در اثر فعالیت‌های صنعتی و اقتصادی انسان وارد هوا می‌شوند.

فرسایش خاک و آلودگی زمین‌های کشاورزی مهم‌ترین تاثیر فعالیت‌های تولیدی -اقتصادی انسان بر خاک‌اند. فرسایش در اثرباد، رواناب‌های سطحی و تغییرات دما، زراعت بیش از حد، محصولات تک ‌کشتی، چریدن بیش از حد دام‌ها در مراتع، جنگل‌زدایی و بیابان‌زایی که موجب از بین رفتن تعادل موجود میان روند تخریب و ایجاد خاک، و در ‌‌نهایت آلودگی و از بین رفتن آن می‌شوند انجام می‌گیرد. مسمومیت خاک نیز در اثر افزایش نمک‌های خاک توسط ماشین‌آلات کشاورزی و یا آلودگی مستقیم آن توسط افراد یا کارخانه‌ها و سموم و دفع آفات و کود‌های شیمیایی مانده در خاک ایجاد شود که موجب تخریب، ناحاصل‌خیزی و آلودگی خاک و کاهش توان زمین‌های زراعی می‌شود.

در دنیای بحران‌های ادواری اقتصادسرمایه داری و جنگ‌هایی که هر از چندی با بهانه‌های گوناگون برای برون‌رفت از این بحران‌ها برپا می‌کنند، مسمومیت و آلودن خاک و همچنین آب و هوا می‌تواند دراثر این جنگ‌ها و مصرف مواد شیمیایی، میکروبی و رادیواکتیو دراین جنگ‌ها باشد. که به شدت خطرناک است. این‌ها علاوه برآلودگی‌های ناشی از فعالیت تولیدی-اقتصادی افراد یا کارخانه‌ها و کشاورزی است. در بسیاری از سرزمین‌ها و نقاط جنگ زده دنیا ما هنوز شاهد انواع و اقسام بیماری‌های ناشناخته و سرطان‌هایی هستیم که در اثر محصولات کشاورزی بدست آمده در این زمین‌های جنگ زده تولید شده است. مگر نه این است که در جنگ‌ها و طبق شگردهای جاافتاده نظامی، طرف مقابل را از دسترسی به منابع و مواد مورد نیازش برای زندگی و تداوم حیات و مبارزه محروم می‌کردند. این شیوه‌ها را در درسنامه‌های دانشکده‌های نظامی می‌نویسند و هنوزهم به دانشجویان آموزش می‌دهند، و به آن عمل می‌کنند. پس این تخریب محیط زیست و آلودن آن خود جنگی است اعلام نشده علیه بشریت به نفع سرمایه‌های کلان و صاحبانش، بیایید به این جنگ نپیوندیم به این جنگ یاری نرسانیم و در مقابل آن بایستیم.

برگرداندن چرخ تاریخ و بازگشت به گذشته، غیر ممکن است. نفی مدرنیته، صنعت و کشاورزی مدرن و دستاوردهای آن و برگشت به روستا و زندگی ساده روستایی نه تنها امکان پذیر نیست. بلکه تبلیغ آن مانند تبلیغ ایده جریان‌های سیاسی باستان‌گرا و گذشته‌گرا حتی خطرناک هم هست. یعنی با ترویج این ایده مستمسک خوبی در دست گذشته‌گرایان قرار می‌دهیم. همه مردم باید بدانند که حفظ و نگهداری محیط زیست و حساسیت نسبت به آلوده کردن آن و پیگیری در حفظ و نگهداری آن، داشتن شیوه زندگی زیست‌محیطی یا تبلیغ و ترویج فرهنگ حفظ محیط زیست، آنقدر که درک و تربیت فرهنگی، ذوقی و انسانی می‌خواهد، احتیاجی به تخصص و دانستن علم (به ماهوعلم) به مفهوم تخصصی آن ندارد. بسیاری از فعالان حفظ محیط زیست، مثل بسیاری از علاقمندان هنر، موسیقی یا ادبیات، تخصصی دراین زمینه‌ها ندارند. بیشتر علاقه و ذوق و تربیت اجتماعی و فرهنگی است. برای وضعیت و شرایط موجود تسلط سرمایه و روابط و برنامه‌های سرمایه‌داری بر روندهای محیط زیست و جنگ اعلام نشده علیه طبیعت و منابع محیط زیست، باید چاره‌جویی کرد. باید برای برون‌رفت از مشکلات بوجود آمده کنونی فکری کرد. چون حفظ محیط زیست به شیوه زندگی آحاد مردم و نوع مصرف آن‌ها بستگی شدید دارد. بیش از هر چیز تبلیغ و ترویج فرهنگ حفظ و نگهداری محیط زیست و تربیت اجتماعی در این مورد لازم است.